Şüurlu həyat təkcə Yer kürəsində təkamülün təbii nəticəsi deyil
Elm & Texnologiya
17.02.2025
Emil Nəcəfov
ABŞ-dan olan alimlər qrupu şüurlu həyatın nadir olması ilə bağlı ənənəvi nəzəriyyəni şübhə altına alır. Yeni modelə görə, insanlıq təkamül proseslərinin təbii nəticəsi ola bilər. Bu isə digər planetlərdə həyat axtarışına yeni perspektivlər açır. Amerikalı tədqiqatçılar Yer kürəsində şüurlu həyatın yaranması ilə bağlı yeni bir model təqdim ediblər. Ənənəvi "çətin addımlar" nəzəriyyəsinə görə, insan təkamülü olduqca nadir və qeyri-mümkün bir hadisədir. Lakin yeni yanaşma şüurlu həyatın daha geniş yayılmış ola biləcəyini ehtimal edir. Bu kəşf digər planetlərdə həyat axtarışına yanaşmanı dəyişdirə bilər.
14 fevralda Science Advances jurnalında yayımlanmış tədqiqat həyatın inkişafı ilə bağlı mövcud nəzəriyyələri təkzib edir. Alimlərin fikrincə, mürəkkəb həyatın təkamülü təsadüfi bir hadisə deyil, əksinə, həyat və ətraf mühit arasındakı qarşılıqlı təsirin nəticəsidir. Tədqiqatın müəlliflərindən biri, professor Jennifer Macalady bildirib ki, bu kəşf bizim mənşəyimiz və kainatdakı yerimizlə bağlı araşdırmalara yeni istiqamətlər açır. 1983-cü ildə irəli sürülmüş "çətin addımlar" modeli, şüurlu həyatın yaranmasının nadir bir hadisə olduğunu iddia edirdi, çünki təkamül prosesi çox uzun müddət tələb edir.
Lakin yeni tədqiqat bu baxışı şübhə altına alır və Yer kürəsinin müxtəlif dövrlərdə həyat üçün əlverişsiz mühitə malik olduğunu göstərir. Əsas təkamül dəyişiklikləri, məsələn, atmosferin oksigenlə zənginləşməsi, yalnız müəyyən şərait formalaşdıqda mümkün olub. Məqalənin baş müəllifi Dan Mills izah edir ki, mürəkkəb həyatın formalaşması üçün müəyyən səviyyədə oksigen tələb olunur. Bu o deməkdir ki, fotosintez edən orqanizmlər gələcək təkamül üçün uyğun şəraitin yaradılmasında əsas rol oynayıblar. Alimlər təkamülü təsadüfi hadisələr silsiləsi kimi görmək əvəzinə, qlobal şərtlərdən asılı olan və daha proqnozlaşdırıla bilən bir proses kimi nəzərdən keçirməyi təklif edirlər.
Yeni yanaşmanın əsas ideyası budur ki, şüurlu həyat nə "çox tez", nə də "çox gec", məhz uyğun şərait yarandıqda inkişaf edib. Bu, digər planetlərdə həyatın mövcud olma ehtimalını artırır, çünki bəzi planetlər bu şərtlərə Yer kürəsindən daha sürətli çata bilər. Tədqiqatın həmmüəllifi Jason Wright əlavə edib ki, həyatın inkişafı ilə bağlı proqnozları Günəşin ömrünə əsaslandırmaq əvəzinə, geoloji zaman çərçivəsini nəzərə almaq daha məntiqlidir. Bu tədqiqat fiziklər və geobioloqların əməkdaşlığının nəticəsidir, bu da planetdə həyatın inkişafı haqqında daha dolğun təsəvvür yaratmağa imkan verir.
Alimlər öz modellərini yoxlamaq üçün müxtəlif metodlar planlaşdırırlar. Bunlara ekzoplanetlərdə bioloji siqnalların axtarışı və təkhüceyrəli və çoxhüceyrəli orqanizmlərin inkişaf edə biləcəkləri şəraitin öyrənilməsi daxildir. Bundan əlavə, tədqiqatçılar belə bir sual ortaya qoyurlar. Çoxhüceyrəli həyatın və ya şüurlu həyatın yaranması doğrudanmı unikal hadisələrdir? Mümkündür ki, bu cür proseslər keçmişdə də baş verib, lakin onların sübutları zamanla itirilib. Bu yeni baxış şüurlu həyatın əvvəllər düşünüldüyü qədər nadir olmaya biləcəyini irəli sürür. Alimlər əmindirlər ki, onların modeli təkcə Yer kürəsinə deyil, həm də digər planetlərə tətbiq edilə bilər. Bu isə kainatın digər guşələrində bizimkilərə bənzər həyat formalarının mövcud olma ehtimalını artırır.
Mənbə: Science.org
Linki kopyala
Bənzər xəbərlər
Oxşar xəbərlər
"Dilin ucunda fırlanır" vəziyyətində beyində nələr baş verir?
"Dilin ucunda fırlanır" vəziyyətində beyində nələr baş verir?
Hamıya tanış hissdir - bildiyiniz, amma heç cür xatırlaya bilmədiyiniz bir sözü yada salmağa çalışmaq. "Dilin ucunda fırlanır" ifadəsi ilə tanınan bu geniş yayılmış fenomen alimləri uzun illərdir maraqlandırır.
Alimlər həqiqi dişlərin yetişdirilməsi üzrə yeni üsul üzərində çalışırlar
Alimlər həqiqi dişlərin yetişdirilməsi üzrə yeni üsul üzərində çalışırlar
Uzun onilliklər ərzində itirilmiş dişi əvəz etməyin yeganə yolu diş protezləri idi. Lakin son vaxtlar alimlər həqiqi orqanik dişin formalaşmasını təmin edə biliblər və bu prosesdə kiçik ölçülü qeyri-adi bir donuz cinsi mühüm rol oynayıb.
Qlobal istiləşmə ilə mübarizədə 1600 ədəd termonüvə bombasının partladılması təklif edilib
Qlobal istiləşmə ilə mübarizədə 1600 ədəd termonüvə bombasının partladılması təklif edilib
İqlim dəyişiklikləri ilə mübarizə aparmaq üçün Roçester Texnologiya İnstitutunun (RIT) alimləri təbiətdən möcüzə gözləmək əvəzinə, lazımi yerdə 1620 ədəd 50 meqaton gücündə termonüvə bombasını birdəfəlik partlatmağı təklif ediblər.
Yeni fərziyyə kainatın tarixini dəyişə bilər
Yeni fərziyyə kainatın tarixini dəyişə bilər
Fiziklər radikal bir fikir irəli sürüblər. Kainatın tarixində enerji paylanmasının baş vermədiyi durğunluq dövrləri mövcud ola bilərdi.
Alfa Sentavr ulduz sisteminin maddə zərrəcikləri artıq Günəş sisteminə daxil olublar
Alfa Sentavr ulduz sisteminin maddə zərrəcikləri artıq Günəş sisteminə daxil olublar
2017 və 2018-ci illərdə Günəş sistemindən keçmiş Oumuamua və Borisov kometası kimi ulduzlararası obyektlər alimlərə onları hərtərəfli müşahidə etmək imkanını vermədilər.
Həftənin xəbərləri
